SO SÁNH PHONG TỤC ĐÓN TẾT CỦA NHẬT BẢN VÀ VIỆT NAM

Tết là dịp lễ quan trọng và thiêng liêng, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác trên thế giới. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá và so sánh Tết Nhật Bản và Tết Nguyên Đán Việt Nam, hai lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa của hai quốc gia. Bằng cách nêu bật những điểm khác biệt và tương đồng về thời gian, phong tục, trang trí, món ăn và các hoạt động ngày Tết, bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cách mà người dân hai nước đón chào năm mới, cũng như những giá trị văn hóa sâu sắc ẩn chứa trong từng phong tục và nghi lễ. Hãy cùng bắt đầu hành trình khám phá này nhé!

Thời gian đón Tết

• Việt Nam: Tết Nguyên Đán là lễ hội lớn nhất trong năm, được tổ chức vào đầu năm mới theo lịch âm. Bắt đầu với lễ đưa ông Táo về trời vào ngày 23 tháng Chạp, mở đầu cho không khí Tết rộn ràng khắp nơi. Việt Nam là một trong số ít quốc gia trên thế giới, cùng với Trung Quốc, Triều Tiên, Mông Cổ, Singapore và Hàn Quốc, còn duy trì Tết Âm lịch làm lễ hội đón năm mới quan trọng nhất.
• Nhật Bản: Người Nhật đón Tết theo lịch dương với ngày mùng 1 tháng Giêng theo lịch phương Tây đánh dấu năm mới. Trước đây, Nhật Bản cũng tổ chức Tết theo lịch âm nhưng đã chuyển sang Tết Dương lịch từ năm 1873. Tuy nhiên, phong tục Tết của người Nhật vẫn giữ được các yếu tố văn hóa truyền thống của Đông Á, kết hợp thêm một số nét văn hóa hiện đại từ phương Tây. Từ khoảng ngày 8 tháng 12 (hoặc ngày 13 tại vùng Kanto), người Nhật đã bắt đầu chuẩn bị cho lễ Oshogatsu vào khoảng thời gian từ mùng 1 đến mùng 3 tháng Giêng để chào đón năm mới trong không khí ấm cúng và tôn kính truyền thống.

Phong tục ngày Tết

• Giống nhau:
• Dọn dẹp nhà cửa: Cả người Việt và người Nhật đều có thói quen dọn dẹp nhà cửa đón Tết trước khi năm mới đến. Theo quan niệm, việc này giúp loại bỏ những điều không may mắn của năm cũ, mở đường cho những điều tích cực và may mắn trong năm mới. Người dân thường sắp xếp lại đồ dùng, bỏ bớt những vật dụng không còn cần thiết và mua sắm thêm các vật phẩm mới để làm mới không gian sống.
• Đi thăm mộ: Tương tự phong tục tảo mộ của người Việt Nam, người Nhật cũng dành thời gian vào đầu năm để viếng thăm và chăm sóc phần mộ của tổ tiên. Họ thắp hương cầu nguyện, mong ước một năm bình an và mời người đã khuất về đón Tết. Thời điểm đi thăm mộ ở Nhật thường là sáng mùng 1 hoặc mùng 3 Tết.
• Đi lễ chùa: Người dân Nhật Bản có truyền thống đi lễ tại các đền chùa hoặc thần điện vào giao thừa hoặc sáng mùng 1 để cầu mong sự may mắn và bình an cho năm mới. Cảnh tượng hàng dài người xếp hàng vào đền chùa là hình ảnh quen thuộc ở Nhật trong dịp đầu năm, giống như phong tục đi chùa đầu năm tại Việt Nam.
• Tiền mừng tuổi: Cả hai quốc gia đều có tục lì xì cho trẻ em trong dịp Tết. Ở Nhật, tiền mừng tuổi được đặt trong phong bao Otoshidama dễ thương với hy vọng trẻ nhỏ sẽ gặp nhiều may mắn trong năm mới. Những phong bao này được bán phổ biến tại các cửa hàng tiện lợi, siêu thị và hiệu sách.

• Tụ họp gia đình: Tết là thời điểm để các thành viên trong gia đình cùng trở về, quây quần bên nhau sau một năm xa cách. Cả hai đất nước này đều coi trọng những bữa cơm gia đình trong ngày Tết và dành thời gian để thăm hỏi, chia sẻ về những sự kiện đã qua trong năm cũ. Đây là dịp để củng cố tình cảm gia đình và gắn kết các thế hệ.

Trang trí ngày Tết

• Việt Nam: Người Việt trang trí Tết bằng cây Đào (miền Bắc) và hoa Mai (miền Nam), tượng trưng cho may mắn và phú quý. Cây nêu truyền thống, dựng vào ngày 23 tháng Chạp, giúp trừ tà và mang lại bình an cho gia đình.

• Nhật Bản: Người Nhật trang trí cây Kadomatsu (cành thông và ống tre) trước cửa nhà, cửa hàng nhằm tượng trưng cho sự thịnh vượng và trường thọ. Mang ý nghĩa chào đón vị thần Toshigamisama mang lại sự may mắn. Dây thừng cỏ và dải giấy trắng cũng được treo thêm để xua đuổi điều xui xẻo, với quả quýt biểu trưng cho sự phú quý.

Món ăn ngày Tết

• Việt Nam:
  • Bánh chưng, bánh giầy, bánh tét: Những loại bánh này không thể thiếu trong mâm cỗ Tết Việt, tượng trưng cho sự hòa hợp giữa đất trời và là truyền thống gắn liền với truyền thuyết của dân tộc Việt. Tiệc Tết thường gồm nhiều món đặc trưng tùy theo vùng miền như thịt kho trứng, măng kho với giò heo ở miền Nam, canh khổ qua hầm ở miền Trung và canh bóng bì ở miền Bắc.
  • Các loại mứt truyền thống như mứt dừa, mứt gừng, mứt bí được bày biện để thờ cúng và sau đó mời khách. Mâm ngũ quả cũng là một phần quan trọng trong phong tục này, được bày với mong muốn may mắn, sung túc trong năm mới.

• Nhật Bản:
  • Mì Soba (Toshikoshi-Soba): Đây là món ăn mà người Nhật thưởng thức vào thời khắc giao thừa. Mì Soba với sợi mềm dễ cắt tượng trưng cho mong muốn cắt bỏ những điều không may mắn của năm cũ để khởi đầu một năm mới đầy may mắn.
  • Canh Ozouni: Được thưởng thức vào ngày đầu năm mới, một loại canh chứa bánh mochi và nước dùng dashi. Món canh này có nhiều biến thể tùy vùng miền, với những nguyên liệu phổ biến như thịt gà, rau cải, củ cải trắng và cà rốt.
  •  Osechi: Là tổng hợp của nhiều món ăn bày trong các khay gỗ, tượng trưng cho sự may mắn và hạnh phúc trọn vẹn. Mỗi món trong Osechi đều có ý nghĩa riêng, như rong biển cuộn (Kobumaki) tượng trưng cho niềm vui và cá trích (Kazunoko) mang ý nghĩa cầu chúc cho con cháu đông đúc.

• Kagami-mochi: Loại bánh gạo truyền thống thường được đặt trang trọng trong nhà vào dịp Tết. Kagami-mochi là nơi cư ngụ của thần linh trong thời gian đầu năm với mong muốn gia đình sẽ đón một năm mới an khang thịnh vượng.

Hoạt động ngày Tết

• Việt Nam: Vào dịp Tết, ở các làng quê Việt Nam thì các hoạt động văn hóa truyền thống như hát bội, hát chèo, đá gà, đánh đu, múa võ vẫn diễn ra sôi động. Mỗi vùng miền còn có các lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa. Đây là dịp để người dân thể hiện nét đẹp văn hóa qua cả phần lễ và phần hội, gắn kết cộng đồng.
• Nhật Bản: Tết truyền thống Nhật Bản có hai hoạt động tiêu biểu đã trở thành nét văn hóa đặc trưng riêng của quốc gia này:
  • Phong tục gửi bưu thiếp chúc Tết – Nengajo: Người Nhật có phong tục gửi bưu thiếp Nengajo vào cuối năm, chứa đựng những lời chúc năm mới và lời cảm ơn tới người thân và bạn bè. Bưu thiếp thường được gửi trước ngày 31/12 và đến tay người nhận đúng vào ngày 1/1. Tuy nhiên, với sự phát triển của Internet và mạng xã hội, người Nhật trẻ tuổi đang dần chuyển sang chúc Tết qua email và điện thoại.
  • 108 tiếng chuông chùa: Đêm giao thừa ở các ngôi chùa sẽ đánh vang lên 108 tiếng chuông, tượng trưng cho việc xua tan 108 dục vọng và muộn phiền của con người. Tiếng chuông này không chỉ đánh dấu thời khắc tiễn năm cũ và đón năm mới mà còn mang ý nghĩa thanh lọc tâm hồn, mở ra khởi đầu bình an cho năm mới.

Tết Nhật Bản và Tết Việt Nam tuy có nhiều nét tương đồng trong phong tục và ý nghĩa, nhưng vẫn mang đậm bản sắc văn hóa riêng của mỗi quốc gia. Qua bài viết này, hy vọng bạn đã có cái nhìn sâu sắc hơn về những khác biệt thú vị giữa hai ngày Tết truyền thống.

Hẹn gặp lại Quý độc giả vào bài viết tiếp theo!